Dự luật Đặc khu kinh tế của Việt Nam cần được 'thận trọng xem xét', 'tổ chức lấy ý kiến' của các tổ chức xã hội nghề nghiệp sâu rộng, một bức thư kiến nghị chính thức vừa được Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam gửi cho Tứ trụ lãnh đạo của nước này bao gồm Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Quốc Hội.

Kiến nghị với phần nhận xét luật dài 11 trang từ Trung ương Hội Kinh tế đề ngày 03/6/2018 cho rằng việc thông qua Dự luật nên lùi lại một kỳ họp Quốc Hội nữa để 'chậm mà chắc' trong lúc Việt Nam chờ đợi một Đặc khu kinh tế có 'tầm cỡ toàn cầu' hơn là mô hình và đề xuất như hiện nay với các đặc khu ở Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc trên ba miền.
"Có lẽ nên thận trọng xem xét, nhất là tổ chức lấy ý kiến của các tổ chức xã hội nghề nghiệp sâu rộng, tránh tình trạng "dựa dẫm" ý kiến nhau (?), nhất là đã có ý kiến chỉ đạo của cấp cao, nên khó cho Luật và cả cho thi hành," phần nhận xét Dự luật trong bức thư gửi đi hôm Chủ Nhật viết.
 

"(Kinh nghiệm khi thông qua dự án đường sắt cao tốc, cấp cao đã dành quyền để các đại biểu cân nhắc, nên thực tiễn mấy năm qua cho thấy đó là quyết định hoàn toàn chính xác, trong khi quyết định về bô-xit Tây nguyên có gì cần rút kinh nghiệm không?).

"Thậm chí có ý kiến nên xem xét đẩy mạnh cải cách toàn diện Việt Nam để tăng sức mạnh cạnh tranh quốc gia hơn là chỉ làm ba đặc khu."

Kiến nghị với các chuyên gia đứng tên như Phó Chủ tịch Hội, GS. TSKH. Phan Văn Tiệm, Phó Chủ tịch Hội, kiêm Tổng thư ký GS. TSKH. Nguyễn Quang Thái và nhiều người khác trong đó có TS. Lê Đăng Doanh, TS. Lưu Bích Hồ, GS. Viện sỹ Đặng Hữu, Nhà nghiên cứu Nguyễn Vi Khải, Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, TS. Phạm Sỹ Liêm, PGS. TSKH. Võ Đại Lược, PGS. TS. Trần Đình Thiên, TS. Hàn Mạnh Tiến, GS.TSKH. Vũ Huy Từ, PGS. TS. Lê Xuân Bá, PGS. TS Đào Công Tiến, TS. Bùi Trinh, v.v... nêu rõ:
 

"Kiến nghị nên lùi chậm một kỳ nữa (đến cuối năm) thì hay hơn. Như vậy, chậm mà chắc!

"Trong khi chờ đợi một Đặc khu kinh tế Việt Nam tầm cỡ toàn cầu, cần đẩy mạnh các quyết sách đã có của Đảng và Nhà nước về cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phát triển bền vững."
 

'Chưa đủ để phượng hoàng đẻ trứng'

Nhận xét về Dự luật Đặc khu trong thư kiến nghị gửi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Chủ tịch Quốc Hội Nguyễn Thị Kim Ngân, mở đầu, nêu nhận định:
 

"Đặc khu kinh tế" (gọi tắt của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt) có thể coi là kết quả học hỏi kinh nghiệm các nước, như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc...

"Nhưng ở các nước, người ta không làm tràn lan vì họ coi các Đặc khu là "phòng thí nghiệm" để từ kinh nghiệm có được (cả thành công và chưa thành công) về cơ chế, chính sách (gọi chung là thể chế) sẽ mở rộng ra toàn quốc, chứ không mở thêm nhiều đặc khu riêng lẻ sau thử nghiệm (Trung Quốc không mở rộng), khác với Ấn Độ mở hàng trăm đặc khu nên đạt hiệu quả ít, thậm chí thất bại..."
 

"Kinh nghiệm vận hành 17 Khu kinh tế ven biển cho đến nay cho thấy cần "tập trung hơn", vì 17 khu kinh tế ven biển này có diện tích khoảng 800 nghìn ha, gấp 10 lần tổng diện tích của hơn 300 khu công nghiệp, nên không đủ vốn triển khai...

"Do thiếu các nhà đầu tư chiến lược tầm cỡ toàn cầu, nên thiết kế các khu kinh tế chưa tương xứng yêu cầu có tầm cỡ để "xây ổ cho phượng hoàng đẻ trứng", thiết kế kém tầm nhìn xa, kém chất lượng, thiếu gắn kết... trong khi hội nhập cả nước đã đi vào bề sâu, với các Hiệp định FTA thế hệ mới mới, lại gần nền kinh tế khá thành công như Trung Quốc, Singapore và cạnh tranh gay gắt, dù có tham gia CPTPP."

"Quốc Hội đang bàn dự thảo Luật đặc khu kinh tế nhắm đổi mới thể chế, nhưng nên theo phương châm "thà chậm mà chắc" còn hơn chỉ cố thông qua theo lịch trình đã có," Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam nhận định.
 

Trưng cầu dân ý và xem xét lại?

Hôm Chủ Nhật, Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Đại biểu Quốc Hội Việt Nam nói với BBC ông tin rằng Dự luật về Đặc khu kinh tế cần được đem ra trưng cầu dân ý rộng rãi trước khi thông qua, ban hành.

Ông nói: "Hiến pháp Việt Nam quy định rõ là đất đai là sở hữu toàn dân, do nhà nước quản lý, thế thì khi mình ban hành một luật liên quan việc cho thuê đất đến 99 năm, việc này là việc rất lớn. Tốt nhất là chúng ta cần phải trưng cầu ý dân để xem người dân người ta có mong muốn hay không?

"Tôi cho rằng đấy là một việc cần phải làm. Ý Đảng thì phải phù hợp với lòng dân," nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy van Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc Hội Việt Nam nói với BBC từ Hà Nội.

Cũng hôm 03/6, từ New York, Mỹ, Tiến sĩ Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài khoản Quốc gia thuộc Cục Thống kê Liên Hợp Quốc cho rằng nếu thấy có nhiều ý kiến băn khoăn, không đồng tình của nhiều người trong giới chuyên môn, trí thức, trong đó có các nhà kinh tế, thì nhà nước Việt Nam nên 'xem xét lại' dự luật:

"Có lẽ là sao khi được thảo luận rộng rãi, và có ý kiến của nhiều người, và tôi thấy dư luận - dư luận trí thức - hầu hết là chống, đặc biệt là những nhà kinh tế hầu hết là chống, thì Đảng cầm quyền và chính quyền cũng nên xem xét lại vấn đề này."

Từ Sài Gòn, cùng ngày, Luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Phó Chủ nhiệm Thường trực Văn phòng Quốc Hội Việt Nam, nêu quan điểm:

"Qua các phiên thảo luận, tôi thấy không có gì lớn, chỉ có nổi trội nhất là [điều khoản giao đất với thời hạn] 99 năm. Phải giải quyết nội hàm của cái 99 năm đó để làm gì? Khi đó mới có quy chế bằng văn bản để Quốc Hội biết.

"Đó là câu chuyên phải sớm công bố công khai để mọi người yên tâm, người ta bảo 99 năm thì không phải một mình ông Thủ tướng [quy định] đâu, các bộ ban ngành, các ông lãnh đạo cấp trên cũng ngồi nghe để mà có ý kiến [đó].

"Tôi cho rằng nếu chặt chẽ như thế thì người ta yên tâm, nhưng nên chăng có văn bản cụ thể, chứ không nên nói bằng miệng," Luật sư Trần Quốc Thuận nói với BBC.